Decrypto: “กรรมสิทธิ์” สินทรัพย์ดิจิทัลบน Zipmex กับแนวทางการดำเนินคดี

ประเด็นเกี่ยวกับธุรกิจสินทรัพย์ดิจิทัลในประเทศไทยที่ร้อนแรงในตอนนี้คงหนีไม่พ้นเหตุการณ์ที่ศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัล Zipmex ปิดระบบการทำธุรกรรมสินทรัพย์ดิจิทัลในส่วนของบริการที่เรียกว่า ZipUp ทำให้นักลงทุนไม่สามารถทำธุรกรรมใด ๆ กับสินทรัพย์ดิจิทัลในส่วนบริการดังกล่าวได้ โดยเป็นที่ทราบกันดีว่าเหตุดังกล่าวเป็นผลกระทบจากวิกฤตและความผันผวนของราคาสินทรัพย์ดิจิทัลทั่วโลก

ทั้งนี้ Zipmex ได้แจ้งแนวทางการดำเนินการกับคู่ค้าในต่างประเทศเพื่อติดตามสินทรัพย์ดิจิทัลเพื่อนำกลับคืนมาให้นักลงทุนทางหนึ่งคือ การให้นักลงทุนร่วมเป็นโจทก์ หรือเจ้าหนี้ฟ้องร้องดำเนินคดีกับคู่ค้าในต่างประเทศร่วมกัน กล่าวคือนักลงทุนในฐานะเจ้าของกรรมสิทธิ์ในสินทรัพย์ดิจิทัลจะเป็นโจทก์ หรือเจ้าหนี้ฟ้องร้องดำเนินคดีโดยตรงนั้นเอง

จึงน่าพิจารณาว่านักลงทุนผู้เสียหายชาวไทยจะใช้สิทธิใดในการดำเนินการดังกล่าวเนื่องจากไม่ใช่คู่สัญญากับคู่ค้าของ Zipmex โดยตรง อีกทั้งหากพิจารณาจากธุรกรรมการฝากสินทรัพย์ดิจิทัลกับวิธีเฉพาะการฝากเงินตามกฎหมายของประเทศไทยแล้วนั้นสินทรัพย์ดิจิทัลบนศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลก็อาจไม่ใช่กรรมสิทธิ์ของนักลงทุนหรือผู้ฝากภายหลังจากฝากหรือโอนเข้าระบบของศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลนั้น ๆ

เมื่อพิจารณาลักษณะของสินทรัพย์ดิจิทัล โดยทั่วไปนั้นจะมีลักษณะเป็น ทรัพย์สิน ตามกฎหมาย กล่าวคือที่มีราคาและถือเอาได้ และสามารถเป็นทรัพย์สินที่เป็นวัตถุแห่งสัญญาฝากทรัพย์ได้ แม้กฎหมายฝากทรัพย์จะไม่ได้กำหนดวิธีการฝากสินทรัพย์ดิจิทัลไว้โดยเฉพาะ เมื่อพิจารณาจากลักษณะของธุรกรรมและวิธีการฝากสินทรัพย์ดิจิทัลตามกรณีดังกล่าวนั้น แม้ไม่มีกฎหมายใดกำหนดลักษณะนิติกรรมไว้โดยเฉพาะ แต่เมื่อมีลักษณะนิติกรรมที่ใกล้เคียงกับนิติกรรมการฝากเงินเป็นอย่างมาก ซึ่งมีหลักกฎหมายว่า ให้สันนิษฐานไว้ก่อนว่า ผู้รับฝาก ไม่พึงต้องส่งคืนเงินอันเดียวกันกับที่ฝาก แต่จะต้องคืนให้ครบจำนวน ซึ่งผู้รับฝาก จะเอาทรัพย์สินที่ฝากนั้นออกมาใช้ก็ได้ และจำต้องคืนให้ครบจำนวนเท่านั้น แม้ว่าเงินซึ่งฝากนั้นจะได้สูญหายไปด้วยเหตุสุดวิสัยก็ตาม

เมื่อพิจารณาหลักกฎหมายที่มีลักษณะใกล้เคียงอย่างยิ่งดังกล่าวแล้วนั้น การฝากสินทรัพย์ดิจิทัลอาจเข้าหลักเกณฑ์เฉพาะเช่นเดียวกันกับการฝากเงิน กล่าวคือ

(1) ศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลไม่ต้องคืนทรัพย์สินอันเดียวกันกับที่ฝาก เช่น ผู้ฝากฝาก BTC 1 หน่วยไว้กับศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัล เมื่อถึงเวลาคืนศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลอาจคืน BTC หน่วยอื่นจากกระเป๋าอื่นที่ไม่ใช้หน่วย BTC ที่ผู้ฝากฝากไว้ก็ได้

(2) ศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลต้องคืนทรัพย์สินให้ครบจำนวน

(3) ศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลในฐานะผู้รับฝากมีสิทธินำสินทรัพย์ดิจิทัลที่รับฝากออกใช้ได้ ทั้งนี้ หลักเกณฑ์การฝากทรัพย์โดยทั่วไปนั้นหากไม่มีการอนุญาตให้ใช้สอยทรัพย์สินที่ฝากผู้รับฝากก็จะไม่มีสิทธินำออกใช้ แต่อย่างไรก็ตาม หากเป็นการฝากเงิน (Fiat Currency) ผู้รับฝากมีสิทธินำเงินออกใช้สอยได้โดยไม่ต้องได้รับอนุญาต

(4) แม้ว่าทรัพย์สินที่ฝากจะได้สูญหายหรือเสียหายไปด้วยเหตุใด ๆ รวมถึงเหตุสุดวิสัย ศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลในฐานะผู้รับฝากต้องรับผิดในความเสียหายดังกล่าวอย่างเคร่งครัด คือ ไม่สามารถนำเหตุสุดวิสัยมาอ้างเพื่อให้ไม่ต้องรับผิดได้

ดังนั้น เมื่อพิจารณาจากหลักกฎหมายดังกล่าวที่แม้จะไม่ได้มีหลักชัดเจนว่า กรรมสิทธิ์ ในสินทรัพย์ดิจิทัลที่มีลักษณะใกล้เคียงกับเงินอย่างยิ่งนั้นจะตกเป็นของผู้รับฝาก แต่หากพิจารณาจากหลักกฎหมายใกล้เคียงอย่างยิ่งดังกล่าวแล้วพบว่า เมื่อผู้รับฝากต้องรับผิดชอบต่อทรัพย์สินที่สูญหายหรือเสียหายโดยไม่อาจอ้างเหตุสุดวิสัยมาเป็นข้อยกเว้นความรับผิดแล้วเท่ากับว่าผู้รับฝากตกอยู่ในฐานะเจ้าของนั้นเอง ทั้งนี้ในเรื่องการฝากเงิน (Fiat Currency) นั้นศาลฎีกาก็ได้วางหลักให้กรรมสิทธิ์ในเงินที่ฝากย่อมโอนไปยังผู้รับฝากไว้แล้ว

หากใช้หลักกฎหมายการฝากเงินมาใช้กับการฝากสินทรัพย์ดิจิทัล ในฐานะหลักกฎหมายที่ใกล้เคียงอย่างยิ่ง เนื่องจากยังไม่มีกฎหมายเกี่ยวกับการฝากสินทรัพย์ดิจิทัลบัญญัติเอาไว้เฉพาะ ก็อาจพิจารณาได้ว่ากรรมสิทธิ์ของนักลงทุนหรือผู้ฝากสินทรัพย์ดิจิทัลนั้นจะโอนไปยังผู้รับฝากหรือศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัล แล้วสินทรัพย์ดิจิทัลที่ฝากสูญหายหรือเสียหายไม่ว่าด้วยเหตุใด ๆ ศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัลในฐานะผู้รับฝากจะต้องดำเนินการคืนสินทรัพย์ดิจิทัลให้ครบจำนวนแก่ผู้ฝาก โดยผู้ฝากไม่จำเป็นต้องเรียกร้องหรือฟ้องร้องคดีเอากับบุคคลอื่นหรือบุคคลภายนอกที่ทำให้ทรัพย์สินที่ฝากนั้นสูญหายหรือเสียหายด้วยตนเอง

ดังนั้น ในกรณีของ Zipmex นักลงทุนหรือผู้เสียหายควรศึกษาทำความเข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างตัวนักลงทุนหรือผู้เสียหายเองกับ Zipmex หรือบุคคลที่เกี่ยวข้องอื่น ๆ ว่าความรับชอบหรือหน้าที่ตามกฎหมายของแต่ละบุคคลแต่ละฝ่ายนั้นมีต่อกันอย่างไร ซึ่งหากตัดสินใจดำเนินการไปในทางใดทางหนึ่งแล้วก็อาจส่งผลให้สิ้นสิทธิดำเนินการ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการดำเนินการทางกฎหมายเอากับบุคคลที่ต้องรับผิดชอบต่อนักลงทุนหรือผู้ที่เสียหายโดยตรง

ท้ายที่สุดนี้ผู้เขียนขอให้กำลังใจนักลงทุนหรือผู้เสียหายที่ยังมีสินทรัพย์ดิจิทัลคงค้างอยู่บนบริการ ZipUp ของศูนย์ซื้อขายสินทรัพย์ดิจิทัล Zipmex และขอให้กำลังใจทีมงาน Zipmex ให้ดำเนินการแก้ไขสถานการณ์และสามารถเรียกความเชื่อมั่นจากนักลงทุนในสินทรัพย์ดิจิทัลชาวไทยกลับคืนมาได้โดยเร็ว

เนื้อหาของบทความนี้ไม่ใช่การให้คำปรึกษาทางกฎหมายหรือคำปรึกษาทางวิชาชีพใด ๆ ทั้งสิ้น ผู้เขียนขอปฏิเสธอย่างชัดแจ้งไม่ให้การรับรองหรือการรับประกันการอ้างอิงใด ๆ การรับรองใด ๆ ที่อาจมีขึ้นต้องออกเป็นหนังสือโดยผู้เขียนเท่านั้น

นายปรุงศักดิ์ เชาวน์ชาติ

ทนายความหุ้นส่วนบริหาร กลุ่มสำนักงานกฎหมายอเบอร์

อนุญาโตตุลาการผู้เชี่ยวชาญด้านสินทรัพย์ดิจิทัล ประจำสถาบันอนุญาโตตุลาการ (THAC)

โดย สำนักข่าวอินโฟเควสท์ (25 ก.ค. 65)

Tags: , , , ,
Back to Top