นายธนภัทร ชาตินักรบ ผู้ช่วยคณบดีฝ่ายวิชาการ คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (มธ.) กล่าวว่า กรณีการปล่อยคลิปเสียงสนทนาระหว่าง น.ส.แพทองธาร ชินวัตร นายกรัฐมนตรีประเทศไทย กับสมเด็จฮุน เซน ประธานวุฒิสภา และอดีตนายกรัฐมนตรีกัมพูชา ส่งผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญต่อภาพรวมการแก้ไขปัญหาข้อพิพาทชายแดน ไทย-กัมพูชา ในระยะยาว โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในช่วงที่กัมพูชากำลังเดินเกมส่งเรื่องข้อพิพาทเข้าสู่การพิจารณาของศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ (ศาลโลก)
เนื่องจากคลิปเสียงดังกล่าว อาจก่อให้เกิดความไม่เชื่อมั่นภายในของทีมประเทศไทยด้วยกันเอง เพราะมีความเป็นไปได้ว่าการยกหูโทรศัพท์ต่อสายพูดคุยกับสมเด็จฮุน เซน เป็นการตัดสินใจของ น.ส.แพทองธาร โดยลำพัง ไม่ผ่านการปรึกษาจากคณะทำงานร่วม ตรงนี้สะท้อนผ่านท่าทีของนายภูมิธรรม เวชยชัย รองนายกรัฐมนตรีและรมว.กลาโหม ที่ดูสับสน และไม่ทราบเหตุการณ์ที่เกิดในช่วงแรก
มากไปกว่านั้น เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นนี้ ยังถือเป็นการ “ปิดตาย” ประตูการเจรจาอย่างไม่เป็นทางการ ระหว่างผู้นำไทยปัจจุบัน และกัมพูชา เพราะความไว้เนื้อเชื่อใจที่มีต่อกันได้ถูกทำลายลงแล้ว ทั้งที่การเจรจาในทางลับถือเป็นเรื่องปกติทางการทูต เพื่อบริหารจัดการความขัดแย้งให้เข้าสู่ภาวะปกติ
นายธนภัทร กล่าวต่อไปว่า หนึ่งในเหตุจูงใจของการปล่อยคลิปเสียง อาจมาจากความต้องการสร้างคะแนนนิยมของสมเด็จฮุน เซน เพื่อทำให้ประชาชนในกัมพูชาเห็นว่าตอนนี้อยู่ในสถานะที่เหนือกว่านายกรัฐมนตรีของไทย ทำให้นายกรัฐมนตรีไทยต้องอ่อนน้อม และเป็นฝ่ายเข้าหา อีกทั้งยังเป็นการแสดงออกถึงความขึงขัง เอาจริงเอาจัง และเด็ดขาด ในการเจรจาเพื่อปกป้องผลประโยชน์ของประเทศ มากกว่าการให้ความสำคัญกับความสัมพันธ์ส่วนตัวที่มีต่อผู้นำรัฐบาลไทย ซึ่งตรงนี้เป็นประเด็นที่สมเด็จฮุน เซน กำลังโดนข้อครหาจากหลายฝ่ายในประเทศ
“กัมพูชา” ยังมีไพ่เด็ดอีก 4 ใบ ในชั้นศาลโลก
ด้านนายภัทรพงษ์ แสงไกร อาจารย์ประจำศูนย์กฎหมายระหว่างประเทศ คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ กล่าวว่า หากมองเกมยาวต่อสถานการณ์ที่กัมพูชากำลังยื่นเรื่องข้อพิพาท 4 พื้นที่ ได้แก่ บริเวณช่องบก ปราสาทตาเมือนธม ปราสาทตาเมือนโต๊ด และปราสาทตาควาย เข้าสู่ศาลยุติธรรมระหว่างประเทศ หรือศาลโลก ประเทศไทยจำเป็นต้องอ่านเกมให้ขาด ว่ากัมพูชาต้องการอะไร และมีไพ่อะไรบ้างอยู่ในมือบ้าง ส่วนตัวคิดว่ากัมพูชาน่าจะถือไพ่อยู่ในมือหลายรูปแบบ แต่จากสถานการณ์ ณ วันนี้ คิดว่าไทยควรโฟกัสไพ่เพียง 4 ใบ น่าจะเพียงพอ ประกอบด้วย
– ไพ่ใบที่ 1 เรียกว่า forum prorogatum คือการยื่นเรื่องเข้าสู่ศาลโลก ทั้งที่รู้ว่าศาลโลกไม่มีเขตอำนาจ เพราะไทยไม่ได้ให้ความยินยอม โดยข้อดีของกรณีนี้ คือ กัมพูชาจะได้ภาพลักษณ์ว่าเป็นประเทศที่ยึดหลักสันติวิธี เคารพกฎหมาย เคารพกระบวนการยุติธรรม เป็นการสร้างความชอบธรรมในสายตานานาประเทศ และช่วยสร้างคะแนนนิยมในประเทศให้รัฐบาลด้วย
ถ้ากัมพูชาเล่นไพ่ใบนี้ จะเป็นการง่ายสำหรับไทย เพราะรัฐบาลไทยผ่านกระทรวงการต่างประเทศ สามารถส่งหนังสือยืนยันว่าศาลไม่มีเขตอำนาจในข้อพิพาทนี้ กระบวนการทั้งหมดจะยุติแค่นั้น ไม่มีคดีเกิดขึ้น ไม่มีข้อมูลในสารบบความของศาล แต่ไทยอาจจะต้องอธิบายกับนานาชาติด้วยว่ากลไกอื่น ๆ ที่มีอยู่แล้ว ทำงานได้ดีกว่าการไปศาลอย่างไรบ้าง
– ไพ่ใบที่ 2 คือการยื่นฟ้อง โดยอ้างหลักฐานบางอย่างว่าไทยให้ความยินยอม ไพ่ใบนี้จะทำให้กัมพูชาได้เปรียบไทยขึ้นมา เพราะหากกัมพูชาสามารถแสดงหลักฐานอะไรบางอย่างได้ว่า ไทยยินยอมให้นำข้อพิพาทไปศาลโลกจะทำให้เกิดคดีขึ้น และเข้าสู่สารบบความของศาล ด้วยเหตุนี้จะส่งผลให้ไทย อาจจะต้องไปแถลงการณ์สู้คดีในศาลจริง ๆ แม้ในท้ายที่สุด ศาลจะตัดสินว่าไทยชนะ เพราะศาลไม่มีเขตอำนาจ แต่อย่างน้อยๆ กัมพูชาก็จะได้ไปขึ้นศาลจริงๆ ตามที่ต้องการ
“ข้อดีที่เพิ่มมาจากไพ่ใบแรก คือ กัมพูชาจะมีสิทธิร้องขอคำสั่งมาตรการคุ้มครองชั่วคราวในกรณีที่มีเหตุฉุกเฉินเร่งด่วน สำหรับไทยอาจจะต้องเตรียมรับมือให้ดี ไม่ควรประมาท จากข้อมูลที่สามารถสืบค้นได้ทั่วไป ณ ขณะนี้ ส่วนตัวยังคิดว่าถ้ากัมพูชาเล่นไพ่ใบนี้จริง ๆ ไทยน่าจะชนะ เพราะศาลไม่มีเขตอำนาจ แต่เราต้องไม่ประมาท” ดร.ภัทรพงษ์ กล่าว
– ไพ่ใบที่ 3 คือ การตีความคำพิพากษาคดีพระวิหาร ทั้งคำพิพากษาคดี ปี ค.ศ. 1962 และปี ค.ศ. 2013 ซึ่งคู่ความในคดีมีสิทธิตามธรรมนูญศาล สามารถร้องขอให้ศาลตีความคำพิพากษาในกรณีที่มีข้อพิพาทกันในเรื่องความหมาย หรือขอบเขตของคำตัดสิน ถ้ากัมพูชาจะเล่นไพ่ใบนี้ ต้องพิสูจน์ให้ได้ว่า ข้อพิพาทใหม่ในเรื่องพื้นที่ 4 แห่ง เกี่ยวข้องอย่างไรกับคำพิพากษาเดิม การเตรียมตัวของไทย ก็เหมือนไพ่ใบที่ 2 ต้องเตรียมตัวสู้คดีอย่างเต็มที่ ไม่ประมาท
-ไพ่ใบที่ 4 คือ การนำเรื่องเข้าสมัชชาองค์การสหประชาชาติ (UNGA) โดยอ้างว่ามีเหตุการณ์ตึงเครียดบริเวณชายแดนไทย – กัมพูชา จนอาจจะส่งผลกระทบต่อความมั่นคง และสันติภาพระหว่างประเทศ UNGA มีอำนาจในการพิจารณาเรื่องเหล่านี้อยู่แล้ว แต่ยังมีอำนาจในการร้องขอให้ศาลโลกออกความเห็นเชิงแนะนำ (advisory opinion) เกี่ยวกับปัญหาข้อกฎหมายที่อยู่ภายในขอบเขตหน้าที่ของ UNGA แต่เดิมกลไกการร้องขอความเห็นนี้ ไม่ได้ออกแบบมาใช้เพื่อระงับข้อพิพาทระหว่างรัฐ
ทว่า ในปัจจุบันหลาย ๆ ประเทศหันมาใช้กลไกนี้เพื่อระงับข้อพิพาท เพื่อหลีกเลี่ยงปัญหาว่าศาลโลกไม่มีเขตอำนาจ และเมื่อ UNGA ร้องขอความเห็นไป ศาลโลกก็ได้ออกความเห็นทางกฎหมายมา เพราะถือว่าอยู่ในขอบเขตหน้าที่ของ UNGA
“ส่วนตัวคิดว่าไพ่ใบนี้ จะทำให้กัมพูชาได้เปรียบมาก เพราะสามารถยกระดับข้อพิพาทให้ไปสู่เวทีโลก สร้างความสนใจจากนานาชาติ และในท้ายที่สุด อาจจะไปถึงกระบวนการที่ศาลต้องพิจารณาเรื่องพื้นที่พิพาทอย่างที่กัมพูชาต้องการ แน่นอนว่า กัมพูชาจะต้องล็อบบีประเทศสมาชิกองค์การสหประชาชาติอย่างแข็งขัน เพื่อให้เสียงข้างมากมาลงมติเพื่อร้องขอความเห็นต่อศาล ฝ่ายไทยจะต้องเตรียมตัวต้องรับให้รัดกุมที่สุด” นายภัทรพงษ์ กล่าว
โดย สำนักข่าวอินโฟเควสท์ (19 มิ.ย. 68)
