ต่อจากบทความที่แล้วซึ่งพูดถึงใบรับรองพลังงานหมุนเวียน หรือ Renewable Energy Certificate (REC) ที่ใช้เป็นหลักฐานยืนยันว่าไฟฟ้าที่ผลิตมาจากแหล่งพลังงานสะอาดจริง บทความนี้จะพามาทำความเข้าใจกับอีกหนึ่งกลไกสำคัญที่ช่วยให้ REC ถูกนำมาใช้ได้จริงในระบบไฟฟ้าของประเทศไทย
กลไกนี้มีชื่อว่า Utility Green Tariff (UGT) หรือ “อัตราค่าไฟฟ้าสีเขียว” ซึ่งถูกออกแบบมาเพื่อให้องค์กรและธุรกิจสามารถเข้าถึงไฟฟ้าหมุนเวียนได้ง่ายขึ้น สะดวก โปร่งใส และตรวจสอบย้อนกลับได้ ถือเป็นหนึ่งในเครื่องมือสำคัญที่จะช่วยขับเคลื่อนทั้งองค์กรและประเทศไปสู่เป้าหมาย Net-Zero
หลักการของ UGT คือ UGT ถูกจัดทำให้อยู่ภายใต้ตลาดไฟฟ้าที่มีการกำกับดูแลในประเทศไทย ดำเนินการโดยหน่วยงานผู้ให้บริการไฟฟ้า และอยู่ในกรอบการกำกับของคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน (กกพ.) กลไกนี้เชื่อมโยงกับมาตรฐานสากลด้านพลังงานสะอาดผ่านระบบ I-TRACK ซึ่งเป็นมาตรฐานรับรอง REC ที่ได้รับการยอมรับทั่วโลก
UGT มีอยู่สองรูปแบบ รูปแบบแรกคือ UGT1 (Unspecified Sources) Users ซึ่งผู้ใช้ไฟฟ้าสามารถซื้อไฟฟ้าสีเขียวได้โดยไม่ต้องระบุว่าไฟฟ้ามาจากแหล่งใด อัตราค่าไฟจะรวมค่าใช้จ่ายของ REC และค่าบริหารจัดการเอาไว้แล้ว จึงเป็นวิธีที่ง่ายและไม่ซับซ้อนสำหรับผู้ใช้ที่ต้องการยืนยันการใช้พลังงานสะอาด แต่ไม่กังวลเรื่องแหล่งที่มาที่ชัดเจน
ส่วนอีกรูปแบบคือ UGT2 (Specified Sources) Users ที่เปิดโอกาสให้ผู้ใช้สามารถเลือกแหล่งผลิตพลังงานหมุนเวียนได้อย่างเฉพาะเจาะจง เช่น การเลือกลงทุนไฟฟ้าจาก Portfolio A ซึ่งมีกำหนดเริ่มจ่ายไฟในช่วงปี 2024-2027 หรือ Portfolio B ซึ่งจะเริ่มในช่วงปี 2028-2030 การเลือกในลักษณะนี้ทำให้องค์กรสามารถเชื่อมโยงการใช้ไฟฟ้าของตนเข้ากับโครงการพลังงานหมุนเวียนที่มีอยู่จริงได้โดยตรง
โครงสร้างการทำงานของ UGT ระบบไฟฟ้าในประเทศไทยทำงานแบบรวมศูนย์ คือไฟฟ้าที่ผลิตจากทุกแหล่ง ไม่ว่าจะเป็นโรงไฟฟ้าถ่านหิน ก๊าซธรรมชาติ เขื่อน พลังงานแสงอาทิตย์ หรือกังหันลม จะถูกส่งเข้ามารวมกันในสายส่งเดียวกัน ซึ่งเรียกว่า Pool of Energy ดังนั้น เมื่อเราเปิดไฟที่บ้านหรือใช้ไฟในโรงงาน เราไม่สามารถบอกได้เลยว่าไฟฟ้าที่วิ่งเข้ามานั้นมาจากแหล่งพลังงานใด เพราะทุกอย่างถูกผสมรวมกันตั้งแต่ต้นทางแล้ว
เพื่อแก้ปัญหาการ “ระบุแหล่งที่มา” ของพลังงานสะอาด จึงมีการออกใบรับรองพลังงานหมุนเวียน หรือ REC ทุกครั้งที่มีการผลิตไฟฟ้าจากแหล่งหมุนเวียนจริง เช่น ถ้าโรงไฟฟ้าพลังงานลมผลิตไฟฟ้าได้ 1 เมกะวัตต์-ชั่วโมง โรงไฟฟ้านั้นก็จะได้ใบ REC จำนวน 1 ใบ REC นี้จะกลายเป็นหลักฐานที่สามารถซื้อขายและตรวจสอบได้ว่าพลังงานหมุนเวียนถูกผลิตขึ้นจริง
REC ที่ออกจากโรงไฟฟ้าพลังงานสะอาดทั้งหมดจะถูกเก็บรวมไว้ในสิ่งที่เรียกว่า Pool of REC แยกออกจาก Pool of Energy ที่เป็นไฟฟ้าจริง ทำให้เกิด “สองชุดข้อมูล” ที่ต้องเดินคู่กันเสมอ คือ พลังงานไฟฟ้าที่ถูกใช้จริงกับใบรับรองที่ยืนยันแหล่งที่มา
เมื่อมีการนำกลไก UGT เข้ามา ผู้ใช้ไฟฟ้าที่เข้าร่วมโครงการจะไม่ได้รับเพียงไฟฟ้าอย่างเดียว แต่จะได้รับ REC ที่ผูกติดมากับการใช้ไฟฟ้านั้นด้วย หากเป็น UGT1 ผู้ใช้จะซื้อไฟฟ้าสีเขียวในภาพรวมโดยไม่ระบุว่าแหล่งผลิตมาจากที่ไหน ในขณะที่ UGT2 ผู้ใช้สามารถเลือกได้ว่าต้องการไฟฟ้ามาจากโครงการพลังงานหมุนเวียนใดเป็นพิเศษ เช่น โซลาร์ฟาร์มหรือกังหันลมที่อยู่ในพอร์ตโฟลิโอที่กำหนดไว้
กล่าวอีกอย่างหนึ่ง โครงสร้างการทำงานของ UGT คือการทำให้ “ไฟฟ้าที่ใช้จริง” ในสายส่งซึ่งแยกที่มาไม่ได้ ถูกเชื่อมโยงเข้ากับ “REC” ที่เป็นหลักฐานยืนยันว่าไฟฟ้าส่วนหนึ่งในระบบมาจากพลังงานหมุนเวียนจริง ๆ ทำให้ผู้ใช้ไฟฟ้าสามารถประกาศได้อย่างมั่นใจว่าตนเองใช้พลังงานสะอาด โดยมีหลักฐานที่ตรวจสอบย้อนกลับได้ ไม่ใช่แค่คำกล่าวอ้างลอย ๆ
ความสำคัญของ UGT คือ เป็นกลไกที่ช่วยสร้าง Additionality หรือการเพิ่มกำลังผลิตพลังงานหมุนเวียนใหม่ในระบบ เพราะองค์กรสามารถแสดงความต้องการไฟฟ้าสีเขียวอย่างชัดเจนและต่อเนื่อง การเข้าร่วม UGT ยังสร้างความน่าเชื่อถือผ่านระบบ Traceability ที่ตรวจสอบย้อนหลังได้ว่า REC มาจากแหล่งใด ช่วยให้การรายงานผลด้านสิ่งแวดล้อม (ESG Report) และการเข้าร่วมมาตรฐานสากล เช่น RE100 หรือ CDP มีความโปร่งใส
UGT ยังถูกออกแบบให้เป็นการจัดหาพลังงานแบบ “Bundled” คือผู้ใช้ไฟฟ้าได้รับทั้งไฟฟ้าและ REC ไปพร้อมกัน ลดความซับซ้อนทางธุรกรรม และเหมาะสำหรับองค์กรที่ต้องการทำสัญญาระยะยาวเพื่อยืนยันการใช้พลังงานหมุนเวียนอย่างเป็นระบบ
กล่าวโดยสรุปได้ว่า Utility Green Tariff (UGT) คือเครื่องมือที่ทำให้การใช้พลังงานหมุนเวียนในประเทศไทยสะดวก โปร่งใส และสอดคล้องกับมาตรฐานสากล ทั้ง UGT1 และ UGT2 เปิดโอกาสให้องค์กรเลือกแนวทางที่เหมาะสมกับตนเอง พร้อมทั้งขับเคลื่อนการลงทุนในโครงการไฟฟ้าสะอาด สนับสนุนการเปลี่ยนผ่านพลังงาน และนำพาประเทศเข้าสู่เป้าหมาย Net-Zero ได้อย่างมั่นคง
ดุษดี ดุษฎีพาณิชย์
ผู้เชี่ยวชาญด้านกฎหมายการค้า การลงทุน และอนุญาโตตุลาการระหว่างประเทศ
โดย สำนักข่าวอินโฟเควสท์ (06 ต.ค. 68)
